Maagtorsie
Het is wellicht goed om enige feiten op een rij te zetten en een en ander uit te leggen over dit ziektebeeld. Het gaat eigenlijk om twee zaken: de maaguitzetting (dilatatie) en de maagkanteling (torsie). Beide kunnen met elkaar te maken hebben, zoals we later zullen zien. Een van de oorzaken voor een maagdilatatie (dus zonder kanteling) is een te grote hoeveelheid doorgeslikte lucht. Dit kan optreden ten gevolge van b.v. gedragsproblemen (loopse teven in de buurt!), maar ook door ademhalingsaandoeningen. Bij puppies speelt overeten nog al eens een rol. De oorzaken van een kanteling zijn eigenlijk nog nooit helemaal opgehelderd. Toch speelt ook hier het doorslikken van lucht een belangrijke rol. Ook de anatomie van de hond lijkt van belang te zijn. Zoals we weten uit de praktijk komen maagtorsies vooral voor bij de (grotere) rassen met diepe borstkassen [Bordeauxdog...]. Echter maagtorsies zijn ook bij teckels, poedels, pekinezen en zelfs de kat beschreven !! Onderzoek naar de mogelijkheid van een vertraagde maaglediging ('pylorusstenose'), gasproductie in de maag en voedings- en bewegingsfactoren als oorzaken zijn onderzocht, spelen misschien een kleine rol, maar zijn zeker niet doorslaggevend. Aanvankelijk werd gedacht dat een torsie ontstond na een dilatatie, maar het blijkt dat een torsie eerst ontstaat en dan kan dilateren. Ook maagtorsie zonder dilatatie zijn beschreven!
Hoe herkennen we een maagdilatatie/-torsie ?
Het eerste symptoom is onrust. Vrij snel zal de hond onproductieve braakneigingen hebben: kokhalzen. Daarbij kan overmatig speekselen optreden en gaat de dikker wordende
buik opvallen. Vooral vlak achter de ribboog zet de buik op en door de gasvorming (lucht wil naar boven in de maag!) valt dit vooral op aan de bovenzijkant: de maag wordt 'tympanisch' d.w.z. als je er op klopt geeft het de gewaarwording van een trommel. Als de toestand zover is - maar liefst eerder - wordt het echt tijd om met spoed naar een dierenarts voor gezelschapsdieren te gaan. Meestal treedt het syndroom op na een maaltijd, maar die kan ook al enige uren geleden genuttigd zijn. Tussen het begin van de onrust en de duidelijk dikke buik kan soms opvallend weinig tijd zitten. Als de hond lustelozer wordt is dit vaak een teken dat een shock zich aan het ontwikkelen is. Door de gestoorde bloedcirculatie in en rond de maag kan de hond in zo'n shock komen. In onderzoeken is nu aangetoond dat niet de duur van de dilatatie/torsie een maat is voor de prognose, maar de mate van bewustzijn en de toestand van de circulatie. Met andere woorden: hoe slomer en hoe 'shockeriger' de hond des te slechter de prognose.
De geconsulteerde dierenarts zal al vrij snel de diagnose maagdilatatie/-torsie kunnen stellen op grond van het ras, de ziektegeschiedenis, het lichamelijk onderzoek en evt. röntgenfoto's. Dit laatste is zeker essentieel als niet overduidelijk bij het lichamelijk onderzoek de aandoening blijkt. Met name bij Dobermannen, Chow-chows en Bassets weet ik uit eigen ervaring dat de diagnose pas op de foto gesteld werd. Verder kan door middel van foto's het verschil gezien worden tussen een maagdilatatie en een maagtorsie. Dit kan van belang zijn voor de beslissing van wel of niet opereren.
Wat is nu de beste behandeling voor een maagdilatatie/-torsie?
Welnu, de beste therapie is niet te geven: elke patiënt is anders, elke eigenaar is anders (financiën!) en elke dierenarts is anders. Allereerst moet 'de druk van de ketel': er zal gepoogd worden om het gas uit de maag te krijgen. Dit kan door een maagpunctie dwars door de huid achter de ribboog en door het sonderen van de maag (slang in de maag). Als dit laatste moeilijk of niet lukt, is dat een aanwijzing voor het bestaan van een maagtorsie. Röntgenfoto's maken zouden dan sneller achterwege gelaten kunnen worden ( minder stress, minder tijdverlies) teneinde te gaan opereren. Het is tevens van het grootste belang de (al ontstane) shock te bestrijden door middel van infusen via het bloedvat. Bij grote honden kan - afhankelijk van de toestand van de hond - al snel een paar liter gegeven worden in vlot tempo. Als de verwijdering van gas uit de maag redelijk gelukt is en eventueel de maag gespoeld is (restanten voedsel), moet ook dan besloten worden of (afhankelijk van foto's b.v.) en wanneer (afhankelijk van de toestand van de hond) geopereerd moet worden. Deze beslissing hangt van enkele afwegingen aan elkaar. Niet alleen de genoemde toestand van de patiënt (shock), maar ook overige lichamelijke zaken (zoals b.v. de aanwezigheid van melkkliertumoren, chronische andere klachten etc.) spelen een rol. Gewezen dient in dit verband op een beruchte complicatie van het beschreven syndroom: hartritmestoornissen. Waarschijnlijk veroorzaakt door o.a. een slechte zuurstofvoorziening van de hartspier tijdens de shock. Verder is het nuttig dat een ervaren chirurg de hond opereert, die op de hoogte is van technieken als maagwandverwijdering, maag vastzetten aan de buikwand, milt verwijderen etc. Bovendien is de narcose van een maagtorsie patiënt anders dan bij een 'gewone' buikoperatie en verdient dus kennis en ervaring op dit gebied.
Ook de postoperatieve zorg brengt een intensieve zorg met zich mee. En helaas een belangrijk aspect in ons vak: wil en kan de eigenaar deze intensieve en dus kostbare behandelingen (vaak ook nog op incourante tijdstippen) betalen? Bedragen van boven de € 750 zijn geen uitzondering. Het is van belang dat al deze feiten en risico's goed doorgesproken worden in een vroeg stadium. Zoals uit bovenstaande blijkt is het maagdilatatie/-torsie syndroom een complex geheel met veel haken en ogen bij de therapie, waarbij het nog al eens verkeerd kan aflopen met de patiënt. Doodsoorzaken zijn te ver gevorderde shock, afsterven van de maagwand, zeer ernstige hartproblemen etc. Een op tijd onderkennen van de symptomen en een snel, adequaat en deskundig diergeneeskundig (be)handelen in goed overleg met de eigenaar kan vaak levensreddend zijn.
Is het te voorkomen?
Omdat de oorzaak niet exact bekend is, eigenlijk niet. Vaak wordt het advies gegeven: uitlaten voor het eten geven, na het eten rustig aan doen en als voer geëxpandeerde homogene brokken verdeeld over een paar maaltijden per dag, maar dit advies is nooit wetenschappelijk onderbouwd. De kans dat een torsie terugkomt na het operatief vastzetten van de maag is wel erg klein. Een dilatatie kan echter nog wel optreden. Ik hoop U niet te ongerust gemaakt te hebben met dit verhaal en wens Uw hond toe dat hij/zij dit nooit zal krijgen!
Bron: E.J. Tjalsma, 'de Tweede Lijn', Verwijscentrum voor Gezelschapsdieren, Wilhelminaoord